সাৰাংশ: ড° সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণে কৈছিল— “অন্ধবিশ্বাস, কুসংস্কাৰ পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ গধুৰ বোজা।” এই পাঠটিত লেখক জয়ন্ত মাধৱ বৰাই অন্ধবিশ্বাস, কুসংস্কাৰ আৰু উৰাবাতৰিৰ দৰে সামাজিক ব্যাধিবোৰৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিছে। যিবোৰ বিশ্বাস বা ধাৰণা যুক্তিৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত নহয় আৰু বিজ্ঞানে অসত্য বুলি প্ৰমাণ কৰিছে, সেইবোৰেই অন্ধবিশ্বাস। আনহাতে, যিবোৰ নীতি-নিয়ম বা পৰম্পৰাই এখন সুস্থ সমাজৰ অগ্ৰগতিত বাধা দিয়ে, সেইবোৰেই কুসংস্কাৰ। পাঠটিত লেখক বৰাই উদাহৰণস্বৰূপে উল্লেখ কৰিছে যে, অসমত খ্ৰীষ্টান মিছনেৰীসকলে কলেৰা ৰোগৰ বাবে বড়ি দিয়াৰ সময়ত স্থানীয় লোকসকলে অপদেৱতাৰ কুপ্ৰভাৱ বুলি ভাবি পূজা-পাতলহে কৰিছিল। ভূত-প্ৰেত, ডাইনী, সোপাধৰা আদিৰ দৰে অন্ধবিশ্বাসবোৰৰ কোনো বৈজ্ঞানিক ভিত্তি নাই যদিও আজিও সমাজৰ একাংশ লোকে এইবোৰ বিশ্বাস কৰে, যাৰ ফলত বহুতো অমানৱীয় ঘটনা সংঘটিত হয়। শিক্ষা আৰু জ্ঞানৰ অভাৱ, ঘটনাবোৰক নেতিবাচক দৃষ্টিভংগীৰে চোৱা, স্বাৰ্থপৰ লোকে উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিতভাৱে উৰাবাতৰি বিয়পোৱা, আৰু কষ্ট নকৰাকৈ সকলো পাব বিচৰা আদি কাৰণত মানুহ অন্ধবিশ্বাসী হয়। এইবোৰৰ পৰা মুক্ত হ’বলৈ বিজ্ঞানমনস্কতা আৰু যুক্তিবাদী মনোভাৱৰ প্ৰয়োজন। শিক্ষা, সজাগতা আৰু প্ৰচাৰ মাধ্যমৰ জৰিয়তে সমাজৰ পৰা এই অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰবোৰ আঁতৰাই এখন সুস্থ আৰু প্ৰগতিশীল সমাজ গঢ়ি তুলিব পাৰি।
Summary: The lesson “Andhabiswas Aru Kusanskar” (Superstition and Blind Faith) by Jayanta Madhab Bora is a critical examination of how superstitions, blind beliefs, and rumors negatively impact society. The author starts by quoting Dr. Sarvepalli Radhakrishnan, who called superstition the “heaviest burden on earth.” The chapter explains that beliefs not based on logic or scientific evidence are superstitions, and customs that hinder societal progress are blind faiths. The text provides historical examples, such as the resistance to Western medicine during the British era in Assam, where people preferred rituals over scientifically proven remedies for diseases like cholera. It also addresses prevalent superstitions like the belief in ghosts, witches (‘Daini’), and child-lifters (‘Sopadhora’), which often lead to violence and social ostracism. The author identifies several root causes for these beliefs, including lack of education and knowledge, the tendency to view events negatively, the spread of misinformation by vested interests, and a desire for easy success without hard work. The lesson emphasizes that a scientific temperament and a rational mindset are essential to combat these societal evils. It suggests that creating awareness through education, literature, and media can help eradicate these harmful practices and foster a progressive and humane society.
ভাব-বিষয়ক
১। চমু উত্তৰ দিয়াঃ
(ক) উৰাবাতৰি মানে কি?
উত্তৰঃ যিবোৰ বাতৰি সত্যৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত নহয়, অথচ অজ্ঞতাৰ কাৰণে বা মানুহক উত্তেজিত কৰি তুলিবৰ বাবেই উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিতভাৱে প্ৰচাৰ কৰা হয় আৰু চিন্তাশূন্য, বিবেকশূন্য কিছু লোকে সেই বাতৰিক সত্য বুলি বিশ্বাসো কৰে, সেয়াই উৰাবাতৰি।
(খ) কুসংস্কাৰ বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰঃ যিবোৰ নীতি-নিয়ম, ব্যৱস্থা, পৰম্পৰা এখন সুস্থ সমাজৰ পৰিপন্থী, সমাজৰ অগ্ৰগতিত গতিৰোধক হৈ থিয় দিয়ে, সেইবোৰেই কুসংস্কাৰ।
(গ) ‘অন্ধবিশ্বাস, কুসংস্কাৰ পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ গধুৰ বোজা।’— কথাষাৰ কোনে কৈছিল?
উত্তৰঃ কথাষাৰ ড° সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণে কৈছিল।
(ঘ) কোনখন সন্ধিৰ পিছত আৰু কেতিয়া অসম বৃটিছৰ অধীনলৈ যায়?
উত্তৰঃ ১৮২৬ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰ পিছত অসম বৃটিছৰ অধীনলৈ যায়।
(ঙ) অসমলৈ আহি শদিয়াৰ সেমেকা জলবায়ুত মিছনেৰীসকল কেনে ধৰণৰ ৰোগত আক্ৰান্ত হৈছিল?
উত্তৰঃ অসমলৈ আহি শদিয়াৰ সেমেকা জলবায়ুত মিছনেৰীসকল কলেৰাত আক্ৰান্ত হৈছিল।
২। অন্ধবিশ্বাস মানে? অন্ধবিশ্বাসে সমাজত কেনে ধৰণৰ সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে লিখা।
উত্তৰঃ যিবোৰ বিশ্বাস বা ধাৰণা যুক্তিৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত নহয়, বিজ্ঞানে যিবোৰ বিশ্বাসক, ধাৰণাক, ঘটনাক অসত্য আৰু অমূলক বুলি প্ৰতিপन्न কৰিছে সেইবোৰেই অন্ধবিশ্বাস।
অন্ধবিশ্বাসে এখন সভ্য সমাজক কলুষিত কৰে আৰু মানুহৰ মাজত থকা প্ৰেম, মমতা, মানৱতা আদি মানৱীয় প্ৰমূল্যসমূহক আঘাত কৰে। ই জনজীৱনৰ সুস্থ জীৱন-ধাৰণৰ ব্যৱস্থাটোক বিপৰ্যস্ত কৰি সমাজখনক অশান্ত আৰু অস্থিৰ কৰি তোলে। ‘ডাইনী’ৰ দৰে অন্ধবিশ্বাসৰ ফলত সমাজত হত্যা, হিংসা আৰু সংঘৰ্ষৰ দৰে অমানৱীয় ঘটনাৰ সৃষ্টি হয়। বহু নিৰীহ লোকে অকাৰণতে সামাজিক উৎপীড়নৰ বলি হ’ব লগা হয়।
৩। কি কি কাৰণত অন্ধবিশ্বাস, কুসংস্কাৰৰ দ্বাৰা জনসাধাৰণ প্ৰভাৱিত হয়?
উত্তৰঃ অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰৰ দ্বাৰা জনসাধাৰণ প্ৰভাৱিত হোৱাৰ কেইবাটাও কাৰণ আছে। সেইবোৰ হ’ল—
(ক) জ্ঞানৰ অভাৱ: আনুষ্ঠানিক শিক্ষাৰে শিক্ষিত হ’লেও বহু লোকৰ জ্ঞানৰ অভাৱৰ বাবে তেওঁলোকে আৱেগক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব নোৱাৰে আৰু সহজে অন্ধবিশ্বাসৰ বশৱৰ্তী হয়।
(খ) নেতিবাচক দৃষ্টিভংগী: বহু মানুহে ঘটনাবোৰক ইতিবাচক দৃষ্টিভংগীৰে চাব নোৱাৰে। সদায় নেতিবাচক কথা শুনি তেওঁলোকে সমাজত ভাল একোৱেই নহয় বুলি ভাবিবলৈ লয়, যাৰ ফলত অন্ধবিশ্বাস গঢ় লৈ উঠে।
(গ) স্বাৰ্থপৰ ব্যক্তিৰ প্ৰভাৱ: কিছুমান দুষ্ট আৰু স্বাৰ্থপৰ লোকে নিজৰ স্বাৰ্থ পূৰণৰ বাবে সমাজত উৰাবাতৰি আৰু অন্ধবিশ্বাস বিয়পাই মানুহক উত্তেজিত কৰি তোলে।
(ঘ) যোগাযোগৰ অভাৱ: যাতায়াত আৰু যোগাযোগৰ সুবিধা নথকা ভিতৰুৱা অঞ্চলৰ লোকসকলে বাহিৰৰ জগতৰ লগত ভাব বিনিময়ৰ সুবিধা নাপায়, যাৰ বাবে তেওঁলোকৰ মনৰ দিগন্ত প্ৰসাৰিত নহয়।
(ঙ) সহজে সফল হোৱাৰ প্ৰৱণতা: কষ্ট নকৰাকৈ কম সময়তে ধন-সম্পত্তি, সাফল্য আৰু ভোগ-বিলাসত মত্ত হ’বলৈ বিচৰা মানসিকতাই মানুহক অন্ধবিশ্বাসী কৰি তোলে।
(চ) বিজ্ঞানমনস্কতাৰ অভাৱ: বিজ্ঞানক কেৱল পাঠ্যপুথিৰ বিষয় বুলি ভবাৰ বাবে সমাজত বিজ্ঞানমনস্কতাৰ অভাৱ দেখা যায়। ইয়াৰ ফলত মানুহৰ মনৰ পৰা অন্ধবিশ্বাস আঁতৰ নহয়।
৪। অন্ধবিশ্বাস, কুসংস্কাৰ আদি নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ কেনে ধৰণৰ আঁচনি গ্ৰহণ কৰিব পাৰি?
উত্তৰঃ অন্ধবিশ্বাস, কুসংস্কাৰ আদি নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ তলত দিয়া ধৰণৰ আঁচনি গ্ৰহণ কৰিব পাৰি—
(ক) সজাগতা সৃষ্টি: অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰৰ ভয়াবহতাৰ বিষয়ে জনসাধাৰণক সজাগ কৰিব লাগে। বিদ্যালয়ৰ পাঠ্যক্ৰমত এই বিষয়টো অন্তৰ্ভুক্ত কৰি ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলক সৰুৰে পৰা ইয়াৰ কুফলৰ বিষয়ে জ্ঞান দিব লাগে।
(খ) প্ৰচাৰ মাধ্যমৰ ব্যৱহাৰ: তথ্যচিত্ৰ, নাটক, চিনেমা আদি প্ৰচাৰ মাধ্যমৰ জৰিয়তে জনসাধাৰণৰ মাজত সজাগতা আনিব পাৰি। ‘ডাইনী’ বা ‘সোপাধৰা’ৰ দৰে অন্ধবিশ্বাসৰ সুযোগ লৈ কেনেকৈ একাংশ লোকে সমাজত অমানৱীয় কাণ্ড সংঘটিত কৰে, সেই বিষয়ে সকলোকে অৱগত কৰাব লাগে।
(গ) যুক্তিবাদী মনোভাৱ গঢ়ি তোলা: বিজ্ঞানমনস্কতা আৰু যুক্তিবাদী চিন্তাধাৰাৰ প্ৰসাৰ ঘটাব লাগে। বিজ্ঞান যে কেৱল শ্ৰেণীকোঠাৰ বিষয় নহয়, ই এক জীৱন-প্ৰণালী, সেই কথা সকলোকে বুজাব লাগে।
(ঘ) চৰকাৰী পদক্ষেপ: অন্ধবিশ্বাসৰ বিৰুদ্ধে চৰকাৰে কঠোৰ আইন প্ৰণয়ন কৰিব লাগে আৰু এনে অমানৱীয় কাণ্ড সংঘটিত কৰা দোষীক শাস্তি প্ৰদান কৰিব লাগে।
৫। ‘ডাইনী’, ‘সোপাধৰা’—এইবোৰ অন্ধবিশ্বাস। অন্ধবিশ্বাস বুলি জানিও কিছু লোকে এই বিষয় দুটাক লৈ উৰাবাতৰি প্ৰচাৰ কৰে আৰু বহু লোকে বিশ্বাস কৰিও লয়। ইয়াৰ কাৰণ কি কি বুলি ভাবা?
উত্তৰঃ ‘ডাইনী’ বা ‘সোপাধৰা’ৰ দৰে বিষয়বোৰ অন্ধবিশ্বাস বুলি জানিও কিছুমান লোকে ইয়াক প্ৰচাৰ কৰা আৰু বিশ্বাস কৰাৰ আঁৰত থকা কাৰণবোৰ হ’ল—
(ক) স্বাৰ্থপৰ মনোবৃত্তি: কিছুমান চতুৰ আৰু স্বাৰ্থপৰ লোকে নিজৰ ব্যক্তিগত স্বাৰ্থ পূৰণৰ বাবে এনে উৰাবাতৰি বিয়পাই দিয়ে। উদাহৰণস্বৰূপে, সম্পত্তিৰ লোভত বা কাৰোবাৰ উন্নতি দেখি ঈৰ্ষান্বিত হৈ সেই পৰিয়ালৰ কোনো সদস্যক ‘ডাইনী’ বুলি অপপ্ৰচাৰ চলায়।
(খ) ভয় আৰু অজ্ঞতা: সমাজৰ বহু লোক শিক্ষা আৰু জ্ঞানৰ পোহৰৰ পৰা আজিও বহু দূৰত। তেওঁলোকে কোনো ঘটনাৰ আঁৰৰ বৈজ্ঞানিক কাৰণ বিচাৰ নকৰি সহজে এনেবোৰ উৰাবাতৰিত বিশ্বাস কৰে।
(গ) সমাজক অস্থিৰ কৰাৰ চেষ্টা: কিছুমান দুষ্ট প্ৰকৃতিৰ লোকে সমাজত ভীতিগ্ৰস্ত পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰি নিজৰ আধিপত্য বিস্তাৰ কৰিবলৈও এনে অপপ্ৰচাৰ চলায়।
(ঘ) পুৰণি বিশ্বাস: বহু সময়ত পুৰুষানুক্ৰমে চলি অহা কিছুমান ভ্ৰান্ত ধাৰণা আৰু বিশ্বাসে মানুহৰ মনত গভীৰভাৱে খোপনি পুতি থাকে। ফলত, তেওঁলোকে সহজে এনেবোৰ কথা বিশ্বাস কৰে।
৬। তোমালোকৰ অঞ্চলত প্ৰচলিত অন্ধবিশ্বাস, কুসংস্কাৰ আদি তোমাৰ চকুত পৰিছে নেকি? সেইবোৰ নিৰাময়ৰ বাবে তোমাৰ ফালৰ পৰা কি কি ব্যৱস্থা ল’বা—এই বিষয়ে এটি টোকা প্ৰস্তুত কৰা।
উত্তৰঃ (এই প্ৰশ্নৰ উত্তৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে নিজৰ অভিজ্ঞতাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি লিখিব লাগিব। তলত এটা নমুনা উত্তৰ দিয়া হ’ল।)
আমাৰ অঞ্চলত আজিও কিছুমান অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰ প্ৰচলিত হৈ আছে। উদাহৰণস্বৰূপে, বহুতে এতিয়াও ৰাতি যাত্ৰা কৰোঁতে মেকুৰীয়ে বাট কাটিলে যাত্ৰা বাতিল কৰে বা কিছু সময় ৰৈ দিয়ে। সৰু ল’ৰা-ছোৱালীৰ বেমাৰ হ’লে ডাক্তৰৰ ওচৰলৈ নিয়াৰ আগতে বেজৰ ওচৰলৈ নিয়া দেখা যায়। জৰা-ফুকা, তাবিজ-কবচ আদিৰ ওপৰত বহু লোকৰ এতিয়াও বিশ্বাস আছে। সন্ধিয়া সময়ত ঘৰৰ পৰা কোনো বস্তু বাহিৰলৈ নিদিয়া বা হাঁচি মাৰিলে যাত্ৰা স্থগিত ৰখাৰ দৰে বিশ্বাসো প্ৰচলিত।
এইবোৰ নিৰাময়ৰ বাবে মই তলত দিয়া ব্যৱস্থাবোৰ গ্ৰহণ কৰিম—
(ক) সজাগতা সৃষ্টি: মই মোৰ বন্ধু-বান্ধৱী আৰু পৰিয়ালৰ লোকসকলক এইবোৰৰ বৈজ্ঞানিক ভিত্তিহীনতাৰ বিষয়ে বুজাম। তেওঁলোকক ক’ম যে এইবোৰ কেৱল পুৰণি কালৰ পৰা চলি অহা কিছুমান ভ্ৰান্ত ধাৰণা।
(খ) বিজ্ঞানমনস্কতাৰ প্ৰচাৰ: বিদ্যালয়ত বিজ্ঞানৰ শিক্ষকৰ সহায়ত বিভিন্ন ঘটনাৰ আঁৰৰ বৈজ্ঞানিক কাৰণবোৰ সহজ ভাষাত মানুহৰ মাজলৈ লৈ যোৱাৰ চেষ্টা কৰিম।
(গ) বাটৰ নাট বা সভাৰ আয়োজন: স্থানীয় সচেতন যুৱক-যুৱতীৰ সহযোগত বাটৰ নাট বা সজাগতা সভাৰ আয়োজন কৰি অন্ধবিশ্বাসৰ কুফলৰ বিষয়ে ৰাইজক অৱগত কৰাম।
(ঘ) স্বাস্থ্য শিবিৰ: চৰকাৰী স্বাস্থ্য বিভাগৰ সহযোগত গাঁৱত স্বাস্থ্য শিবিৰৰ আয়োজন কৰি বেমাৰ-আজাৰৰ বাবে যে বৈজ্ঞানিক চিকিৎসাৰ প্ৰয়োজন, সেই বিষয়ে ৰাইজক সজাগ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিম।
৭। ব্যাখ্যা কৰাঃ
(ক) অন্ধবিশ্বাস, কুসংস্কাৰ পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ গধুৰ বোজা।
উত্তৰঃ উক্ত কথাষাৰ ‘অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰ’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে। ইয়াৰ বক্তা হ’ল ড° সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণ।
অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰে এখন সমাজক উন্নতিৰ পথত আগুৱাই যোৱাত বাধা দিয়ে। যিদৰে এটা গধুৰ বোজাই মানুহ এজনক সহজে আগবাঢ়ি যাবলৈ নিদিয়ে, ঠিক সেইদৰে অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰৰ বোজাই এখন সমাজক প্ৰগতিৰ পথত আগুৱাই যোৱাত হেঙাৰ দিয়ে। ই মানুহৰ চিন্তাৰ পৰিসৰক সংকীৰ্ণ কৰে আৰু তেওঁলোকক যুক্তিবাদী চিন্তাৰ পৰা আঁতৰাই ৰাখে। ইয়াৰ ফলত সমাজত হিংসা, বিদ্বেষ, আৰু অমানৱীয় কাৰ্যকলাপ বৃদ্ধি পায়। মানৱ সভ্যতাৰ বাবে ই এক অভিশাপস্বৰূপ। সেয়েহে ইয়াক পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ গধুৰ বোজা বুলি কোৱা হৈছে।
(খ) সংস্কাৰ এক জীৱন-পদ্ধতি।
উত্তৰঃ উক্ত কথাষাৰ ‘অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰ’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে।
সংস্কাৰ হ’ল এটা জীৱন-পদ্ধতি যিয়ে মানুহক এটা নিৰ্দিষ্ট নীতি-নিয়মৰ মাজেৰে পৰিচালিত কৰে। কিন্তু যেতিয়া সেই সংস্কাৰে মানুহৰ সভ্যতাক নতুন চিন্তাৰে উজ্জীৱিত কৰি সময়ৰ লগত আগুৱাই যোৱাত সহায় কৰাৰ পৰিৱৰ্তে স্থিতাৱস্থাক বাহাল ৰাখে, তেতিয়া সেয়া আদৰণীয় নহয়। যিবোৰ সংস্কাৰে সমাজৰ অগ্ৰগতিত বাধা দিয়ে আৰু মানুহৰ চিন্তাৰ দিগন্তক প্ৰসাৰিত নকৰে, সেইবোৰেই কুসংস্কাৰলৈ ৰূপান্তৰিত হয়। গতিকে, সংস্কাৰ সদায় সময়ৰ লগত পৰিৱৰ্তনশীল আৰু প্ৰগতিশীল হোৱা উচিত।
(গ) মানুহ শিক্ষিত হৈছে, কিন্তু সেই অনুপাতে হৈছে অধ্যয়নবিমুখ।
উত্তৰঃ উক্ত কথাষাৰ ‘অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰ’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে।
বৰ্তমান সময়ত মানুহৰ সাক্ষৰতাৰ হাৰ বাঢ়িছে আৰু বহু লোক আনুষ্ঠানিকভাৱে শিক্ষিত হৈছে। কিন্তু সেই শিক্ষাৰ মূল উদ্দেশ্য জ্ঞান আহৰণ হোৱাৰ পৰিৱৰ্তে এটা চাকৰি লাভ কৰাতে সীমাবদ্ধ হৈ পৰিছে। মানুহে কিতাপ বা অন্যান্য উৎসৰ পৰা অধ্যয়ন কৰি জ্ঞান অৰ্জন কৰাৰ প্ৰতি আগ্ৰহ হেৰুৱাই পেলাইছে।
অধ্যয়নবিমুখিতাৰ বাবে তেওঁলোকৰ চিন্তাৰ পৰিসৰ বৃদ্ধি নহয় আৰু তেওঁলোকে ঘটনাবোৰক যুক্তিসংগতভাৱে বিশ্লেষণ কৰিব নোৱাৰে। ইয়াৰ ফলত শিক্ষিত হৈও বহু লোক অন্ধবিশ্বাসৰ বশৱৰ্তী হয়। সেয়েহে, শিক্ষিত হোৱাৰ সমান্তৰালভাৱে অধ্যয়নৰ মাধ্যমেৰে জ্ঞান অৰ্জন কৰাটোও অতি জৰুৰী।
ভাষা-বিষয়ক
৮। উদাহৰণটো চাই বাকীকেইটা কৰা:
উদাহৰণ: মানবীয় – অমানবীয়।
উত্তৰঃ
- সজাগতা – অসজাগতা
- সামাজিক – অসামাজিক
- ৰাজনৈতিক – অৰাজনৈতিক
- সাংবিধানিক – অসাংবিধানিক
- প্ৰচাৰ – অপপ্ৰচাৰ
৯। তলৰ শব্দবোৰৰ বিপৰীত অৰ্থ বুজোৱা শব্দবোৰ লিখা:
উত্তৰঃ
- ইতিবাচক – নেতিবাচক
- সৎ – অসৎ
- যোগাত্মক – বিয়োগাত্মক
- সক্ষম – অক্ষম
- উচিত – অনুচিত
- অভিশাপ – আশীৰ্বাদ
১০। পাঠত উল্লেখ থকা পাঁচোটা যুৰীয়া শব্দ বিচাৰি উলিওৱা।
উত্তৰঃ পাঠত উল্লেখ থকা পাঁচোটা যুৰীয়া শব্দ হ’ল—
(ক) অন্ধবিশ্বাস-কুসংস্কাৰ
(খ) নীতি-নিয়ম
(গ) পূজা-পাতল
(ঘ) জাত-কুল
(ঙ) ভূত-প্ৰেত
১১। বাক্য ৰচনা কৰা:
উত্তৰঃ
(ক) মৌলিক অধিকাৰ: শিক্ষা লাভ কৰাটো প্ৰতিজন শিশুৰ এক মৌলিক অধিকাৰ।
(খ) অমানৱীয় কাৰ্য: ডাইনী সন্দেহত নিৰীহ লোকক হত্যা কৰাটো এক জঘন্য অমানৱীয় কাৰ্য।
(গ) প্ৰচাৰ মাধ্যম: প্ৰচাৰ মাধ্যমসমূহে সমাজত সজাগতা সৃষ্টি কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লয়।
(ঘ) সজাগতা সভা: অন্ধবিশ্বাসৰ বিৰুদ্ধে ৰাইজক সচেতন কৰিবলৈ গাঁৱত এখন সজাগতা সভাৰ আয়োজন কৰা হ’ল।
(ঙ) স্বাৰ্থান্বেষী লোক: কিছুমান স্বাৰ্থান্বেষী লোকে নিজৰ লাভৰ বাবে সমাজত উৰাবাতৰি বিয়পাই দিয়ে।
(চ) আদিম স্তৰ: অন্ধবিশ্বাসে সমাজখনক আধুনিক যুগৰ পৰা পুনৰ আদিম স্তৰলৈ লৈ যায়।