পাঠৰ সাৰাংশ: হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ ‘দৃষ্টান্তৰ’ কবিতাটোত সাম্প্ৰতিক নগৰীয়া জীৱনৰ এক সজীৱ ছবি প্ৰতিফলিত হৈছে। কবিতাটোত কবিয়ে ২৫ বছৰৰ আগতে লগ পোৱা এজন গাঁৱলীয়া সৰল মনৰ মানুহ আৰু বৰ্তমানৰ কংক্ৰিটৰ নগৰত বাস কৰা এজন বৃদ্ধৰ মাজৰ পাৰ্থক্য দেখুৱাইছে। অতীতৰ সৰল, শান্তিপূৰ্ণ জীৱনৰ বিপৰীতে বৰ্তমানৰ নগৰীয়া জীৱন কিমান যান্ত্ৰিক, আত্মকেন্দ্ৰিক আৰু নিসংগ হৈ পৰিছে, তাৰেই এক সুন্দৰ দৃষ্টান্ত দাঙি ধৰিছে। ২৫ বছৰ আগৰ চিনাকি মানুহজনৰ পঁজা ঘৰটোৰ ঠাইত এতিয়া সাতমহলীয়া অট্টালিকা গঢ়ি উঠিছে, কিন্তু হেৰাই গৈছে আন্তৰিকতা আৰু শান্তি। আধুনিকতাৰ ধামখুমীয়াত হেৰাই যোৱা মানৱীয় সম্পৰ্ক আৰু নগৰীয়া জীৱনৰ শূন্যতাক কবিতাটোৱে সুন্দৰভাৱে প্ৰকাশ কৰিছে।
Summary in English: Harekrisna Deka’s poem ‘Dristantor’ vividly reflects contemporary urban life. The poet contrasts a simple, rural man he met 25 years ago with an old man now living in a concrete city. It illustrates how, in contrast to the simple, peaceful life of the past, modern urban life has become mechanical, self-centered, and lonely. The familiar man’s humble hut from 25 years ago has been replaced by a seven-story building, but sincerity and peace have been lost. The poem beautifully expresses the erosion of human relationships and the emptiness of urban life in the rush of modernity.
ভাব-বিষয়ক
১। চমু উত্তৰ দিয়া :
(ক) কবিয়ে কিমান বছৰৰ আগতে মানুহজনক লগ পাইছিল?
উত্তৰ: কবিয়ে পঁচিশ বছৰৰ আগতে মানুহজনক লগ পাইছিল।
(খ) মানুহজনে কিয় নিজৰ ঘৰ বিচাৰি পোৱা নাছিল?
উত্তৰ: ২৫ বছৰৰ ভিতৰত ঠাইডোখৰৰ পৰিৱেশ সম্পূৰ্ণ সলনি হৈ যোৱাৰ বাবে মানুহজনে নিজৰ ঘৰটো বিচাৰি পোৱা নাছিল। তেওঁৰ পঁজা ঘৰটোৰ ঠাইত এতিয়া ডাঙৰ অট্টালিকা নিৰ্মাণ হ’ল।
(গ) মানুহজনে নিজৰ ঘৰৰ পদূলি ক’ত বিচাৰিছিল?
উত্তৰ: মানুহজনে তেওঁৰ নজ্লা মগজুত নিজৰ ঘৰৰ পদূলি বিচাৰিছিল।
(ঘ) মানুহজনৰ ঘৰৰ দাতিতে কিহেৰে নমস্কাৰৰ ভংগীত আছিল?
উত্তৰ: মানুহজনৰ ঘৰৰ দাতিতে আগলি বাঁহেৰে নমস্কাৰৰ ভংগীত আছিল।
(ঙ) কবিয়ে কোন সময়ত মানুহজনক লগ পাইছিল?
উত্তৰ: কবিয়ে গধূলি সময়ত মানুহজনক লগ পাইছিল।
২। সাতমহলীয়া ঘৰৰ বাহিৰত ৰৈ থকা মানুহজনে কবিৰ স’তে কি কি কথা পাতিছিল তোমাৰ নিজৰ কথাৰে লিখা।
উত্তৰ: সাতমহলীয়া ঘৰৰ বাহিৰত ৰৈ থকা মানুহজনে কবিৰ লগত পতা কথাখিনি তলত দিয়া হ’ল—
কবিয়ে যেতিয়া ২৫ বছৰৰ পিছত একে ঠাইলৈ উভতি আহিছিল, তেতিয়া তেওঁ সেই চিনাকি পঁজাটোৰ সলনি সাতমহলীয়া অট্টালিকা দেখিছিল। সেই ঘৰটোৰ বাহিৰত ৰৈ থকা মানুহজনে কবিক অচিনাকি দেখি সুধিছিল যে তেওঁক কি লাগে। তেওঁ কবিক ভাৰাঘৰ বিচাৰি আহিছে নেকি বুলিও প্ৰশ্ন কৰিছিল। ইয়াৰ লগতে তেওঁ এইটোও কৈছিল যে এই কুবেৰৰ মহলত শান্তি পোৱা নাযায় আৰু ইয়াত মৰিলে দাহ কৰিবলৈও এজন মানুহ নাই। তেওঁৰ কথাত নগৰীয়া জীৱনৰ নিসংগতা আৰু যান্ত্ৰিকতাৰ ছবিখন ফুটি উঠিছিল।
৩। ‘দৃষ্টান্তৰ’ কবিতাটোৰ মূলভাৱ লিখা।
উত্তৰ: ‘দৃষ্টান্তৰ’ কবিতাটোৰ মূলভাৱ হ’ল সময়ৰ লগে লগে সলনি হোৱা সমাজ জীৱনৰ এক বাস্তৱ ছবি দাঙি ধৰা। কবিয়ে পঁচিশ বছৰৰ আগতে লগ পোৱা এজন সৰল মানুহৰ শান্তিপূৰ্ণ জীৱন আৰু বৰ্তমানৰ কংক্ৰিটৰ নগৰীয়া জীৱনৰ মাজৰ পাৰ্থক্য দেখুৱাইছে।
এসময়ত যি ঠাইত এটা সৰু পঁজা আছিল আৰু তাৰ বাসিন্দা বৰ শান্তিত আছিল, আজি সেই ঠাইত সাতমহলীয়া অট্টালিকা হৈছে কিন্তু তাত শান্তিৰ অভাৱ। নগৰীয়া জীৱনত মানুহবোৰ ইমানেই আত্মকেন্দ্ৰিক আৰু নিসংগ যে কাৰোবাৰ বিপদত সহায় কৰিবলৈ বা মৰিলে সৎকাৰ কৰিবলৈও কোনো আগবাঢ়ি নাহে। এই যান্ত্ৰিকতাই মানুহৰ মাজৰ পৰা মানৱীয়তা আৰু আন্তৰিকতা নোহোৱা কৰি পেলাইছে। কবিতাটোৰ জৰিয়তে কবিয়ে আধুনিক নগৰীয়া জীৱনৰ এই শূন্যতা আৰু কৃত্ৰিমতাকেই প্ৰকাশ কৰিছে।
৪। “বৰ শান্তিত আছোঁ
এই পঁজাটিত।”
— কোনে, কিয় এইদৰে কৈছিল? কথাষাৰৰ অন্তৰ্নিহিত ভাব মোঁকোলাই লিখা।
উত্তৰ: এই কথাষাৰ কবিক পঁচিশ বছৰ আগতে লগ পোৱা মানুহজনে কৈছিল।
মানুহজনে তেওঁৰ সৰু পঁজা ঘৰটোত থাকিলেও যে তেওঁ কিমান সুখী আৰু শান্তিপূৰ্ণ জীৱন কটাইছে, সেই কথাষাৰ প্ৰকাশ কৰিবলৈকে কবিক এইদৰে কৈছিল। তেওঁৰ বাবে ধন-সম্পত্তি বা ডাঙৰ ঘৰতকৈ মানসিক শান্তিৰ মূল্য বহু বেছি আছিল। এই কথাষাৰৰ জৰিয়তে তেওঁৰ সৰল আৰু সন্তুষ্ট জীৱনৰ এক সুন্দৰ ছবি ফুটি উঠিছে, যিটো বৰ্তমানৰ নগৰীয়া জীৱনত বিচাৰি পোৱা নাযায়।
৫। ‘হেৰা অচিনাকি মানুহজন, তোমাক কি লাগেহে ইয়াত?’ — কোনে কিয় কবিক এনেদৰে সুধিছে বুজাই লিখা।
উত্তৰ: এই কথাষাৰ সাতমহলীয়া ঘৰৰ বাহিৰত ৰৈ থকা মানুহজনে কবিক সুধিছিল।
বৰ্তমানৰ যান্ত্ৰিক আৰু আত্মকেন্দ্ৰিক নগৰীয়া জীৱনত মানুহে ইজনে সিজনক বিশ্বাস নকৰে। সকলোৱে নিজৰ বাহিৰে আনৰ কথা নাভাবে। কবিয়ে যেতিয়া তেওঁৰ পুৰণি চিনাকি ঠাইখন বিচাৰি গৈছিল, তেতিয়া সেই ঠাইত থকা নতুন সাতমহলীয়া ঘৰটোৰ মানুহজনে কবিক এজন অচিনাকি ব্যক্তি হিচাপে দেখিছিল আৰু তেওঁৰ উপস্থিতিৰ কাৰণ জানিবলৈ কৌতুহল আৰু সন্দেহৰ ভাবত এইদৰে প্ৰশ্ন কৰিছিল। এই প্ৰশ্নটোৱে নগৰীয়া জীৱনৰ নিসংগতা, পাৰস্পৰিক বিশ্বাসহীনতা আৰু আত্মকেন্দ্ৰিকতাক প্ৰকাশ কৰিছে।
৬। ‘দৃষ্টান্তৰ’ কবিতাটোত কবিয়ে কিদৰে পৰিৱৰ্তিত সামাজিক জীৱনৰ ছবি আঁকিছে তোমাৰ ভাষাৰে বুজাই লিখা।
উত্তৰ: ‘দৃষ্টান্তৰ’ কবিতাটোত কবিয়ে সময়ৰ লগে লগে সলনি হোৱা সামাজিক জীৱনৰ এখন স্পষ্ট ছবি দাঙি ধৰিছে। ২৫ বছৰ আগৰ সমাজখনত সৰলতা, শান্তি আৰু মানুহৰ মাজত আন্তৰিকতা আছিল। মানুহ নিজৰ সৰু পঁজাতো শান্তিত আছিল।
কিন্তু বৰ্তমানৰ নগৰীয়া সমাজখন সম্পূৰ্ণ যান্ত্ৰিক আৰু কৃত্ৰিম। ইয়াত ওখ ওখ অট্টালিকা আছে, কিন্তু মানুহৰ মাজত সম্পৰ্কবোৰ নাই। মানুহ ইমানেই নিসংগ যে কাৰোবাৰ বিপদত সহায় কৰিবলৈ বা মৰিলে দাহ কৰিবলৈও কোনো নাই। অতীতৰ গ্ৰাম্য জীৱনৰ সৰলতাৰ বিপৰীতে বৰ্তমানৰ নগৰীয়া জীৱনৰ শূন্যতা, আত্মকেন্দ্ৰিকতা আৰু অৱিশ্বাসৰ ভাৱধাৰাক কবিয়ে সুন্দৰভাৱে তুলি ধৰিছে। এই পৰিৱৰ্তনে সামাজিক বান্ধোনবোৰ যে কিমান দুৰ্বল কৰি পেলাইছে, সেয়াই কবিতাটোৰ মূল বিষয়।
৭। ‘দৃষ্টান্তৰ’ কবিতাটোৰ কবিগৰাকীৰ চমু পৰিচয় দিয়া।
উত্তৰ: ‘দৃষ্টান্তৰ’ কবিতাটোৰ কবি হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ জন্ম হৈছিল ১৯৪৩ চনত। তেওঁ একাধাৰে এগৰাকী কবি, গল্পকাৰ আৰু সমালোচক। তেওঁ ভাৰতীয় আৰক্ষী সেৱাৰ এজন উচ্চ পদস্থ বিষয়া হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি অৱসৰ গ্ৰহণ কৰিছিল। ‘The Sentinel’ কাকত আৰু ‘গৰীয়সী’ আলোচনীৰো তেওঁ সম্পাদক আছিল।
তেওঁৰ প্ৰকাশিত কাব্যগ্ৰন্থসমূহৰ ভিতৰত ‘ৰাতিৰ শোভাযাত্ৰা’, ‘আন এজন’, ‘Sea-Scare’ আদি উল্লেখযোগ্য। তেওঁৰ একমাত্ৰ উপন্যাসখন হ’ল ‘আগন্তুক’। ‘অন্য এজন’ গ্ৰন্থৰ বাবে তেওঁ ১৯৮৭ চনত সাহিত্য অকাডেমি বঁটা লাভ কৰিছিল। তেওঁৰ ৰচনাত আধুনিক জীৱনৰ জটিলতা, নিসংগতা আৰু যন্ত্ৰণাৰ এক গভীৰ প্ৰকাশ দেখা যায়।
৮। ব্যাখ্যা কৰা:
(ক) ‘মৰিলে দাহ কৰিবলৈও
এজন মানুহ নাই।’
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা (নতুন)’ৰ অন্তৰ্গত হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘দৃষ্টান্তৰ’ নামৰ কবিতাটোৰ পৰা তুলি অনা হৈছে।
আধুনিক নগৰীয়া জীৱনৰ নিসংগতা আৰু মানুহৰ মাজত কমি অহা পাৰস্পৰিক সম্পৰ্কৰ বিষয়ে ক’বলৈ গৈ কবিয়ে এই কথাষাৰ উল্লেখ কৰিছে। সাতমহলীয়া অট্টালিকাত বাস কৰা মানুহজনে কবিক কৈছে যে তেওঁলোকৰ কংক্ৰিটৰ পৃথিৱীত কোনো কাৰো খবৰ নাৰাখে। মানুহ ইমানেই আত্মকেন্দ্ৰিক যে ওচৰ-চুবুৰীয়াৰ বিপদ-আপদত সহায় কৰাটো দূৰৰ কথা, কোনোবা মৰিলেও সৎকাৰ কৰিবলৈ এজন মানুহ বিচাৰি পোৱা নাযায়। এই কথাষাৰৰ জৰিয়তে কবিয়ে নগৰীয়া জীৱনৰ কৰুণ আৰু ভয়াৱহ ছবি এখন দাঙি ধৰিছে, য’ত মানৱীয়তাৰ কোনো মূল্য নাই।
(খ) ‘যখৰ পোৱালিহঁতে কাক কোনে চায়।’
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা (নতুন)’ৰ অন্তৰ্গত হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘দৃষ্টান্তৰ’ নামৰ কবিতাটোৰ পৰা তুলি অনা হৈছে।
নগৰীয়া জীৱনৰ আত্মকেন্দ্ৰিকতা আৰু মানুহৰ মাজত থকা সম্পৰ্কহীনতাক বুজাবলৈ এই কথাষাৰ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। ‘যখ’ হৈছে পৌৰাণিক বিশ্বাস অনুসৰি ধন-সম্পত্তি ৰক্ষা কৰা এক প্ৰাণী। সি কেৱল নিজৰ সম্পত্তিৰ বাহিৰে আন একোকে নুবুজে। ঠিক তেনেদৰে, আধুনিক নগৰৰ মানুহবোৰো যখৰ দৰে কেৱল নিজৰ স্বাৰ্থ আৰু সম্পত্তিক লৈ ব্যস্ত। তেওঁলোকে আন কাৰো কথা চিন্তা নকৰে বা কাৰো খবৰ নলয়। নগৰীয়া সমাজখনত সকলোৱে নিজৰ মাজতে ব্যস্ত, যাৰ ফলত এক সামাজিক শূন্যতাৰ সৃষ্টি হৈছে।
(গ) ‘এই কংক্ৰিটৰ হাবিখনত তোক
বিচাৰি নাপালোঁ আৰু।’
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা (নতুন)’ৰ অন্তৰ্গত হৰেকৃষ্ণ ডেকাৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘দৃষ্টান্তৰ’ নামৰ কবিতাটোৰ পৰা তুলি অনা হৈছে।
কবিয়ে তেওঁৰ ২৫ বছৰ আগৰ চিনাকি মানুহজন আৰু তেওঁৰ সৰল জীৱনটোক আধুনিক নগৰীয়া পৰিৱেশত বিচাৰি নাপাই এইদৰে আক্ষেপ কৰিছে। এসময়ত য’ত এটা সৰু পঁজা আৰু মানুহৰ মাজত আন্তৰিকতা আছিল, সেই ঠাইখন এতিয়া ওখ ওখ অট্টালিকাৰে ভৰা এখন ‘কংক্ৰিটৰ হাবিত’ পৰিণত হৈছে। এই যান্ত্ৰিক পৰিৱেশত অতীতৰ সৰলতা, শান্তি আৰু মানৱীয়তাবোধ হেৰাই গৈছে। সেয়ে কবিয়ে তেওঁৰ পুৰণি চিনাকি মানুহজনৰ অস্তিত্ব এই নতুন পৰিৱেশত বিচাৰি পোৱা নাই বুলি দুখ প্ৰকাশ কৰিছে।
ভাষা-বিষয়ক
১। বিপৰীত শব্দ লিখা :
- কেঁচা → পকা
- গধূলি → পুৱা
- পোহৰ → আন্ধাৰ
- শান্তি → অশান্তি
- ৰূপ → কুৰূপ
২। এটাকৈ সমাৰ্থক শব্দ লিখা :
- জোন → চন্দ্ৰ
- ঘৰ → গৃহ
- চৰা → উচ্চ
- দাহ → সৎকাৰ
- উভতি → ঘূৰি
৩। নঞৰ্থক শব্দ গঠন কৰা :
- শান্তি → অশান্তি
- চিনাকি → অচিনাকি
- সহায় → অসহায়
৪। ‘নমস্কাৰ’ শব্দটো সন্ধি ভাঙিলে এনে হ’ব—
নমঃ + কাৰ। — এইদৰে আন চাৰিটা শব্দ লিখি সন্ধি ভাঙা।
উত্তৰ:
- পুৰস্কাৰ = পুৰঃ + কাৰ
- তিৰস্কাৰ = তিৰঃ + কাৰ
- ভাস্কৰ = ভাঃ + কৰ
- বৃহস্পতি = বৃহৎ + পতি