সাৰাংশ: “জিকিৰ” হৈছে আজান ফকিৰৰ দ্বাৰা ৰচিত এটি আধ্যাত্মিক আৰু ভক্তিমূলক গীত। জিকিৰসমূহ ইছলাম ধৰ্মৰ তত্ত্বমূলক গীত হ’লেও ইয়াৰ মাজত অসমৰ বৈষ্ণৱ সাহিত্য আৰু লোকগীতৰ গভীৰ প্ৰভাৱ দেখা যায়। ইয়াৰ সুৰ আৰু ভাবধাৰাই অসমীয়া সমাজত ধৰ্মীয় সমন্বয়ৰ এক উজ্জ্বল নিদৰ্শন দাঙি ধৰিছে।
পাঠ্যপুথিত সন্নিৱিষ্ট জিকিৰটিত কবিয়ে আল্লাহৰ মহিমা আৰু মানৱ জীৱনৰ ক্ষণস্থায়ীত্বৰ কথা বৰ্ণনা কৰিছে। তেওঁ কৈছে যে পানীয়ে যেনেকৈ পিয়াহ গুচায় আৰু জুইয়ে যেনেকৈ ইন্ধন বিচাৰে, ঠিক তেনেকৈ প্ৰকৃত ভক্তৰ মাজতেই আল্লাহ বা খোদাতা’লা লুকাই থাকে। মক্কাৰ দুৱাৰত জীৱাত্মাই মুক্তিৰ বাবে কৰা সংগ্ৰাম আৰু মায়া-মোহত বন্দী হৈ থকা মানুহৰ অৱস্থাটোক কবিয়ে অতি সুন্দৰভাৱে দাঙি ধৰিছে। এই গীতৰ জৰিয়তে মানৱ সমাজক আধ্যাত্মিক চিন্তা-চৰ্চাৰে জীৱনৰ প্ৰকৃত অৰ্থ বিচাৰিবলৈ আহ্বান জনোৱা হৈছে।
Summary: “Jikir” is a spiritual and devotional song composed by the 17th-century Muslim saint, Ajan Fakir. Although Jikirs are based on Islamic philosophy, they are deeply influenced by Assamese Vaishnavite literature and local folk music. Their melody and ideology present a brilliant example of religious harmony in Assamese society.
In this particular Jikir, the poet describes the glory of Allah (God) and the transient nature of human life. He explains that just as water quenches thirst and fire seeks fuel, God resides within true believers. The poet beautifully portrays the soul’s struggle for salvation at the gates of Mecca and the condition of human beings trapped in worldly illusions (maya). Through this song, humanity is urged to seek the true meaning of life through spiritual contemplation.
ভাব-বিষয়ক
১। চমু উত্তৰ দিয়া –
(ক) জিকিৰৰ ৰচক কোন?
উত্তৰঃ জিকিৰৰ ৰচক হ’ল আজান ফকিৰ।
(খ) কোনবোৰ গীতৰ সৈতে জিকিৰ গীতৰ সুৰৰ সাদৃশ্য আছে?
উত্তৰঃ টোকাৰী গীত, দেহবিচাৰৰ গীত আদিৰ সৈতে জিকিৰ গীতৰ সুৰৰ সাদৃশ্য আছে।
(গ) ‘জিকিৰ’ শব্দটো কি শব্দৰ পৰা ওলাইছে?
উত্তৰঃ ‘জিকিৰ’ শব্দটো আৰবী ‘জিকৰ’ শব্দৰ পৰা ওলাইছে, যাৰ অৰ্থ হ’ল আল্লাহৰ নাম স্মৰণ কৰা।
২। তলৰ শব্দবোৰৰ অৰ্থ লিখা –
| শব্দ | অৰ্থ |
|---|---|
| ৰছুল | দেৱদূত, ঈশ্বৰ প্ৰেৰিত পুৰুষ, আল্লাহৰ দূত |
| মোমিন | বিশ্বাসী মুছলমান |
| ৰহম | দয়া |
| কুটুব | ধ্ৰুৱ তৰা বা ধ্ৰুৱ নক্ষত্ৰ |
| বান্দা | ভৃত্য, দাস |
৩। ‘মক্কাৰ দুৱাৰত চাহাব জীৱই মাৰে তালি। যেনে শালে শগুণৰ লগত দৰিকাই টোপালি।।’ — এই কবিতাফাকিৰ অন্তৰ্নিহিত ভাবটো বিশ্লেষণ কৰা।
উত্তৰঃ উক্ত কবিতাফাকি ‘জিকিৰ’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে, যাৰ ৰচক হ’ল আজান ফকিৰ।
এই পংক্তিফাকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে জীৱাত্মাৰ সংগ্ৰামৰ কথা বৰ্ণনা কৰিছে। তেওঁৰ মতে, জীৱাত্মাই মক্কাৰ দুৱাৰত (ঈশ্বৰৰ ওচৰত) মুক্তিৰ বাবে সংগ্ৰাম কৰে। কিন্তু এই সংগ্ৰাম অতি কষ্টকৰ। দৰিকা চৰায়ে যেনেকৈ শগুণৰ লগত যুঁজি নিজৰ বাহটো বচাবলৈ সংগ্ৰাম কৰিবলগীয়া হয়, ঠিক তেনেকৈ জীৱাত্মায়ো মায়া-মোহৰ পৰা মুক্ত হৈ ঈশ্বৰৰ ওচৰ পাবলৈ অহৰহ সংগ্ৰাম কৰিব লাগে। অৰ্থাৎ, আধ্যাত্মিক মুক্তিৰ পথটো অতি কঠিন বুলি কবিয়ে বুজাব বিচাৰিছে।
৪। ব্যাখ্যা কৰা –
(ক) পানী মৰে পিয়াহত, অগ্নি মৰে জাৰত।
খোদা ৰছুল লুকাই আছে, মোমিনৰ আঁৰত।।
উত্তৰঃ উক্ত কবিতাফাকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা (নতুন)’ৰ অন্তৰ্গত আজান ফকিৰৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘জিকিৰ’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি দিয়া হৈছে।
এই পংক্তিফাকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে কৈছে যে আল্লাহ বা ঈশ্বৰক বাহিৰত বিচাৰি ফুৰাৰ প্ৰয়োজন নাই, তেওঁ প্ৰকৃত ভক্তৰ মাজতেই বিৰাজ কৰে। পানীয়ে যেনেকৈ আনৰ পিয়াহ গুচায়, ঠিক তেনেকৈ পানীৰ নিজৰ পিয়াহ গুচাবলৈ কোনো নাই। জুইয়ে যেনেকৈ আনক উত্তাপ দিয়ে, কিন্তু ইন্ধনৰ অভাৱত জুই নিজেই জাৰত মৰে। ঠিক একেদৰে, আল্লাহ বা খোদা প্ৰকৃত ভক্ত বা মোমিনৰ মাজতেই লুকাই থাকে। গতিকে তেওঁক বাহ্যিক জগতত বিচাৰি ফুৰিলে পোৱা নাযায়, বৰঞ্চ নিজৰ আত্মাৰ মাজতহে বিচাৰিব লাগে।
(খ) মক্কাৰ দুৱাৰত চাহাব তিৰবেণীৰ ঘাট।
বেহাৱ নোৱাৰে তাত মায়াই ভেটে বাট।।
উত্তৰঃ উক্ত কবিতাফাকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা (নতুন)’ৰ অন্তৰ্গত আজান ফকিৰৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘জিকিৰ’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি দিয়া হৈছে।
এই পংক্তিফাকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে মানুহৰ জীৱনত মায়া-মোহৰ প্ৰভাৱৰ কথা উল্লেখ কৰিছে। মক্কাৰ দুৱাৰত থকা তিৰবেণী ঘাট অৰ্থাৎ পবিত্ৰ স্থানত জীৱাত্মাই মুক্তিৰ বেহা কৰিবলৈ যায়। কিন্তু সেই পবিত্ৰ স্থানতো মায়া-মোহে বাট ভেটি ধৰে, যাৰ ফলত জীৱাত্মাই মুক্তি লাভ কৰিব নোৱাৰে। অৰ্থাৎ, মানুহে সংসাৰৰ মায়া-মোহ ত্যাগ কৰিব নোৱাৰিলে পবিত্ৰ স্থানলৈ গ’লেও মুক্তি লাভ কৰিব নোৱাৰে বুলি কবিয়ে বুজাব বিচাৰিছে।
(গ) সজাৰ মইনটিয়ে অনেক যুঁজুতি।
দেও মাৰি পাৰ হৈলে এৰিলে পীৰিতি।।
উত্তৰঃ উক্ত কবিতাফাকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা (নতুন)’ৰ অন্তৰ্গত আজান ফকিৰৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘জিকিৰ’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি দিয়া হৈছে।
ইয়াত কবিয়ে মানুহৰ জীৱনৰ ক্ষণস্থায়ীত্ব আৰু সংসাৰৰ প্ৰতি থকা মোহৰ কথা কৈছে। মানুহৰ আত্মাটো বা জীৱটো এটা সজাত বন্দী হৈ থকা মইনা চৰাইৰ দৰে। সজাৰ মইনা চৰাইটোৱে যেনেকৈ নানা কৌশল বা বুদ্ধিৰে সজাৰ পৰা ওলাই যাবলৈ চেষ্টা কৰে, ঠিক তেনেকৈ মানুহৰ আত্মায়ো এই সংসাৰৰ মোহ ত্যাগ কৰি মুক্তি বিচাৰে। এবাৰ যদি এই মায়া-মোহৰূপী সজাৰ পৰা আত্মা ওলাই যায়, তেন্তে সংসাৰৰ প্ৰতি থকা সকলো প্ৰেম-পীৰিতি নাইকিয়া হৈ যায়। অৰ্থাৎ, মৃত্যুৰ পিছত সংসাৰৰ সকলো মায়া-মোহ শেষ হৈ যায়।
ভাষা-বিষয়ক
১। সমাৰ্থক শব্দ লিখা –
| শব্দ | সমাৰ্থক শব্দ |
|---|---|
| চিন্তে | চিন্তা কৰে, ভাবে |
| ঘাট | নদীৰ পাৰ, তীৰ্থস্থান |
| পীৰিতি | প্ৰেম, মৰম |
| আচমান | আকাশ |
| দৰিয়া | সাগৰ, নদী |
| পিয়াহ | তৃষ্ণা, পিয়াহ |
| বাট | ৰাস্তা, পথ |
| ভেল | বিপদ, বিভ্ৰান্তি |