পাঠৰ সাৰাংশ: ‘ধৰ ঝাড়ু ধৰ ভাই’ কবিতাটিৰ জৰিয়তে কবি অম্বিকাগিৰী ৰায়চৌধুৰীয়ে দেশবাসীক একগোট হৈ দেশখনক পৰিষ্কাৰ কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে। স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ সময়ত কাৰাবাসত থাকোঁতে ৰচনা কৰা এই কবিতাটিত কবিয়ে ঝাড়ুৰে ঘৰ-দুৱাৰ চাফা কৰাৰ দৰে দেশৰ মানুহৰ মনত থকা হিংসা-বিদ্বেষ, ভেদাভেদ, ঘৃণা আদিৰূপী মলি আঁতৰাই দেশৰ হেৰুৱা গৌৰৱ ঘূৰাই আনিবলৈ কৈছে। তেওঁৰ মতে, আমাৰ সোণৰ চোতাল স্বৰূপ দেশখন যুগ যুগৰ পৰাধীনতা আৰু সামাজিক কু-সংস্কাৰৰ ভুঁহুৰে পোত খাই আছে। এই সকলোবোৰ আঁতৰাই যদি আমি দেশখনক মনোহৰ কৰি তুলিব নোৱাৰোঁ, তেন্তে বিশ্ব সভাত আমাৰ কোনো বহাৰ ঠাই নহ’ব। সেয়ে, সকলোকে বীৰ বেশেৰে ‘জাতিৰ ঝাড়ুদাৰ’ হৈ দেশমাতৃক নিৰ্মল কৰিবলৈ কবিয়ে আহ্বান জনাইছে।
Summary: The poem “Dhor Jaru Dhor Bhai” (Take the broom, O brother) is a powerful call to action by the poet Ambikagiri Raichoudhury. Written during India’s struggle for independence while the poet was imprisoned, the poem uses the metaphor of cleaning a house to inspire people to cleanse the nation of internal evils. He urges his countrymen to sweep away deep-rooted issues like mutual hatred, jealousy, discrimination, and selfishness. The poet emphasizes that just as a dirty house is covered in layers of dust and grime, the nation’s glory is buried under the filth of social evils and the stain of slavery. To reclaim the nation’s lost honour and earn a respected place in the world (“বিশ্ব সভাত”), the people must unite and act as the nation’s sweepers (“জাতিৰ ঝাড়ুদাৰ”), purifying the motherland with a heroic spirit.
ভাব-বিষয়ক
১। অতি চমুকৈ উত্তৰ দিয়া:
(ক) অম্বিকাগিৰী ৰায়চৌধুৰীক কি আখ্যা দিয়া হৈছিল?
উত্তৰ: অম্বিকাগিৰী ৰায়চৌধুৰীক ‘অসম কেশৰী’ আখ্যা দিয়া হৈছিল।
(খ) সাতামপুৰুষীয়া ‘সোণৰ চোতাল-ঘৰ’ কিহেৰে পোত খাই আছে বুলি কবিয়ে কৈছে?
উত্তৰ: সাতামপুৰুষীয়া ‘সোণৰ চোতাল-ঘৰ’ যুগ যুগৰ ভূঁহুৰ (মলি) পৰি পোত খাই আছে বুলি কবিয়ে কৈছে।
(গ) জাতিৰ জীৱন মনোহৰ কৰিবলৈ কবিয়ে কি বেশেৰে ঝাড়ু ধৰিবলৈ কৈছে?
উত্তৰ: জাতিৰ জীৱন মনোহৰ কৰিবলৈ কবিয়ে বীৰ-বেশেৰে ঝাড়ু ধৰিবলৈ কৈছে।
(ঘ) কবিয়ে চাই থাকোঁতে থাকোঁতে মুখ কিহেৰে ভৰি পৰিল বুলিছে?
উত্তৰ: কবিয়ে চাই থাকোঁতে থাকোঁতে মুখ কাজল-ছাইৰে ভৰি পৰিল বুলিছে, যাৰ অৰ্থ হ’ল পৰাধীনতাৰ কলংক।
২। ‘হ’ল এৱে তোৰ সময় হ’বৰ
জাতিৰ ঝাড়ুদাৰ যে ভাই।’ – ইয়াত কবিয়ে কি কাৰণে ‘জাতিৰ ঝাড়ুদাৰ’ হোৱাৰ সময় হ’লহি বুলি সকীয়াই দিছে?
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাঁকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে কৈছে যে আমাৰ দেশখন যুগ যুগ ধৰি পৰাধীন হৈ আছে। ইয়াৰ উপৰিও, মানুহৰ মনবোৰ হিংসা, দ্বেষ, ভেদাভেদ, ঘৃণা আৰু স্বাৰ্থপৰতাৰ দৰে মলিবোৰেৰে ভৰি আছে। এইবোৰৰ বাবেই জাতিৰ প্ৰগতি ৰুদ্ধ হৈ আছে।
যিদৰে এজন ঝাড়ুদাৰে ঘৰ-দুৱাৰৰ মলি-মামৰ চাফা কৰি পৰিষ্কাৰ কৰে, ঠিক সেইদৰে দেশবাসীয়েও এতিয়া জাতিৰ ঝাড়ুদাৰ হৈ সমাজৰ আৰু মনৰ সকলো লেতেৰা ভাব আঁতৰাই দেশক উন্নতিৰ পথলৈ আগুৱাই নিয়াৰ সময় আহি পৰিছে বুলি কবিয়ে সকীয়াই দিছে।
৩। ‘নহ’লে যে বিশ্ব সভাত
নহ’ব তোৰ বহাৰ ঠাই।’ – বিশ্ব সভাত বহাৰ ঠাই পাবলৈ কবিয়ে কি কৰিবলৈ নির্দেশ দিছে?
উত্তৰ: বিশ্ব সভাত বহাৰ ঠাই পাবলৈ অৰ্থাৎ বিশ্ব দৰবাৰত নিজৰ দেশক এক সন্মানীয় স্থানত প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ কবিয়ে আমাক নিজৰ জাতিটোক সকলো ধৰণৰ মলিৰ পৰা মুক্ত কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিছে।
কবিয়ে হিংসা-দ্বেষ, ভেদাভেদ, ঘৃণা-ঘৃণি আৰু স্বাৰ্থপৰতাৰ দৰে যিবোৰ কু-ভাৱনাই সমাজখনক লেতেৰা কৰি ৰাখিছে, সেই সকলোবোৰ ‘জাহি-জাবৰ’ক সাৰি-পুচি আঁতৰাই জাতিৰ জীৱন মনোহৰ কৰি তুলিবলৈ কৈছে। তেতিয়াহে বিশ্বৰ আন দেশৰ মাজত ভাৰতে নিজৰ আসন দখল কৰিব পাৰিব।
৪। ‘ধৰ ঝাড়ু ধৰ ভাই’ – কবিতাটিৰ মূলভাৱ লিখা।
উত্তৰ: ‘ধৰ ঝাড়ু ধৰ ভাই’ কবিতাটিৰ মূলভাৱ হ’ল স্বদেশপ্ৰেম আৰু জাতীয় জাগৰণ। কবি অম্বিকাগিৰী ৰায়চৌধুৰীয়ে পৰাধীন ভাৰতৰ দুৰ্দশা দেখি অতিশয় ব্যথিত হৈছে। তেওঁ দেখিছে যে দেশখন কেৱল ইংৰাজৰেই গোলাম নহয়, বৰঞ্চ ইয়াৰ মানুহবোৰৰ মনবোৰো হিংসা, ভেদাভেদ, ঘৃণা আৰু স্বাৰ্থপৰতাৰ দৰে মলিবোৰেৰে ভৰি আছে।
কবিয়ে দেশবাসীক এই সকলো আভ্যন্তৰীণ শত্ৰুক চিনাক্ত কৰি ঝাড়ুৰে চাফা কৰাৰ দৰে মনৰ পৰা আৰু সমাজৰ পৰা আঁতৰাই পেলাবলৈ আহ্বান জনাইছে। তেওঁৰ মতে, এইবোৰ মলি আঁতৰাই একগোট হ’ব পাৰিলেহে দেশৰ হেৰুৱা স্বাধীনতা আৰু গৌৰৱ ঘূৰি আহিব। তেতিয়াহে ভাৰতবৰ্ষই বিশ্ব দৰবাৰত এক সন্মানীয় স্থান লাভ কৰিব পাৰিব। সেয়েহে, দেশৰ প্ৰতিজন লোককে ‘জাতিৰ ঝাড়ুদাৰ’ হৈ বীৰৰ দৰে দেশ সেৱাত ব্ৰতী হ’বলৈ তেওঁ আহ্বান জনাইছে।
৫। ব্যাখ্যা কৰা:
(ক) হিংসা-দ্বেষৰ, ভেদাভেদৰ,
ঘৃণা-ঘৃণি স্বাৰ্থ ভেমৰ
কত যে কি মলি-মামৰ
ভৰি জাতিৰ জীৱন যায়।
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা (নতুন)’ৰ অন্তৰ্গত অম্বিকাগিৰী ৰায়চৌধুৰীদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘ধৰ ঝাড়ু ধৰ ভাই’ নামৰ কবিতাটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে।
এই কবিতাফাঁকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে ভাৰতীয় সমাজত বিয়পি থকা আভ্যন্তৰীণ কুপ্ৰবৃত্তিবোৰৰ কথা উল্লেখ কৰিছে। কবিয়ে কৈছে যে ভাৰতীয়সকলৰ মনবোৰ পৰস্পৰৰ প্রতি হিংসা, দ্বেষ, ভেদাভেদৰ ভাৱ, ঘৃণা আৰু অহংকাৰৰ দৰে বহুতো মলি-মামৰেৰে ভৰি আছে। এইবোৰ কুপ্ৰবৃত্তিৰ বাবেই আমাৰ জাতীয় জীৱন ধ্বংসৰ মুখলৈ আগবাঢ়ি গৈছে। যেতিয়ালৈকে আমি এইবোৰ মানসিক মলি আঁতৰাব নোৱাৰোঁ, তেতিয়ালৈকে জাতিৰ প্ৰকৃত উন্নতি সম্ভৱ নহয় বুলি কবিয়ে গভীৰভাৱে অনুভৱ কৰিছে।
(খ) ধৰ ঝাড়ু ধৰ ভাই।
আৰু চাবৰ সময় নাই—
চাই থাকোঁতে মুখত কেৱল
ভৰিল কাজল-ছাই।
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা (নতুন)’ৰ অন্তৰ্গত অম্বিকাগিৰী ৰায়চৌধুৰীদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘ধৰ ঝাড়ু ধৰ ভাই’ নামৰ কবিতাটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে।
কবিয়ে এই কবিতাফাঁকিৰ জৰিয়তে দেশবাসীক পৰাধীনতা আৰু সামাজিক কু-সংস্কাৰৰ বিৰুদ্ধে জাগি উঠিবলৈ আহ্বান জনাইছে। তেওঁ কৈছে যে হাত সাৱটি চাই থকাৰ সময় আৰু নাই। আমি চাই থাকোঁতেই আমাৰ মুখমণ্ডল পৰাধীনতাৰূপী কাজল-ছাইৰে ক’লা পৰিল, অৰ্থাৎ আমাৰ সমাজখন কলংকিত হ’ল। সেয়েহে, আৰু সময় নষ্ট নকৰি সকলোকে হাতে-কামে দেশৰ কামত লাগি যাবলৈ তেওঁ আহ্বান জনাইছে।
৬। ‘ধৰ ঝাড়ু ধৰ ভাই’ – কবিতাটোৰ মাজেৰে কবি ৰায়চৌধুৰীদেৱৰ স্বদেশপ্ৰেমৰ ভাব কিদৰে প্ৰকাশ পাইছে লিখা।
উত্তৰ: ‘ধৰ ঝাড়ু ধৰ ভাই’ কবিতাটোত কবি অম্বিকাগিৰী ৰায়চৌধুৰীদেৱৰ গভীৰ স্বদেশপ্ৰেমৰ ভাৱ প্ৰকাশ পাইছে। স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ সময়ত কাৰাবাসত থাকোঁতে ৰচনা কৰা এই কবিতাটোৰ প্ৰতিটো শব্দতে দেশৰ প্ৰতি থকা তেওঁৰ গভীৰ ভালপোৱা আৰু দায়িত্ববোধ ফুটি উঠিছে।
কবিয়ে দেশক এখন ‘সোণৰ চোতাল-ঘৰ’ৰ লগত তুলনা কৰিছে, যিখন ঘৰ যুগ যুগৰ মলিৰে পোত খাই আছে। এই মলিবোৰ হ’ল পৰাধীনতা, হিংসা-বিদ্বেষ, ভেদাভেদ আৰু ঘৃণা। তেওঁ দেশবাসীক এইবোৰৰ বিৰুদ্ধে একগোট হৈ যুঁজিবলৈ আহ্বান জনাইছে। তেওঁৰ মতে, দেশক ভালপোৱা মানে কেৱল শত্ৰুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজাই নহয়, বৰঞ্চ নিজৰ সমাজৰ আভ্যন্তৰীণ দোষ-ত্ৰুটিবোৰ আঁতৰোৱাও।
কবিয়ে দেশবাসীক ‘জাতিৰ ঝাড়ুদাৰ’ হ’বলৈ কৈছে, যিটোৱে তেওঁৰ মনত থকা দেশসেৱাৰ এক নতুন ধাৰণা দাঙি ধৰে। বিশ্ব সভাত নিজৰ দেশক এখন সন্মানীয় স্থানত দেখাৰ যি হাবিয়াস, সেয়াই তেওঁৰ স্বদেশপ্ৰেমৰ চূড়ান্ত নিদৰ্শন।
ভাষা-বিষয়ক
১। তলত দিয়া যুৰীয়া শব্দবোৰেৰে একোটিকৈ বাক্য ৰচনা কৰা:
(ক) হীনে-ঘিণে: পৰৰ গোলামি কৰি হীনে-ঘিণে জীয়াই থকাতকৈ সন্মানৰ মৃত্যুৱেই শ্ৰেয়।
(খ) ধাৰে-ঋণে: সি ধাৰে-ঋণে পোত খাই এতিয়া ঘৰ-মাটি বিক্ৰী কৰাৰ কথা ভাবিছে।
(গ) ঘৃণা-ঘৃণি: সমাজত ঘৃণা-ঘৃণি থাকিলে কেতিয়াও উন্নতি নহয়।
(ঘ) জাহি-জাবৰ: বানপানীৰ পাছত গাওঁখন জাহি-জাবৰেৰে ভৰি পৰিল।
(ঙ) সাৰি-পুছি: বিয়াৰ আগদিনাখন তেওঁলোকে ঘৰটো ভালদৰে সাৰি-পুছি ল’লে।
(চ) মলি-মামৰ: বহুদিন চাফা নকৰাৰ বাবে কোঠাটো মলি-মামৰেৰে ভৰি আছিল।
২। তলৰ শব্দবোৰত মূর্ধন্য ‘ণ’ হোৱাৰ কাৰণ দৰ্শোৱা:
(ক) সোণ: স্বাভাৱিকতে ণ হৈছে।
(খ) ঘৃণা: ‘ঋ’ কাৰৰ পিছত থকা বাবে ‘ন’ মূর্ধন্য ‘ণ’ হৈছে। (ঋ, ৰ, ষ-ৰ পিছত থকা দন্ত্য ন মূর্ধন্য ণ হয়)।
(গ) ঋণ: ‘ঋ’ কাৰৰ পিছত থকা বাবে ‘ন’ মূর্ধন্য ‘ণ’ হৈছে।
৩। বিপৰীত শব্দ লিখা:
(ক) ঘৃণা: প্ৰেম
(খ) স্বাৰ্থ: নিস্বাৰ্থ
(গ) জীৱন: মৰণ
(ঘ) বীৰ: কাপুৰুষ