সাৰাংশ: মহাপুৰুষ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত এই বৰগীতটি ‘বসন্ত’ ৰাগত বন্ধা হৈছে। এই গীতটি দাস্য ভক্তিৰ এক উৎকৃষ্ট নিদৰ্শন। ইয়াত কবিয়ে নিজকে ভগৱানৰ দাস হিচাপে গণ্য কৰি তেওঁৰ শ্ৰীচৰণত সম্পূৰ্ণৰূপে আত্মসমৰ্পণ কৰিছে।
কবিয়ে সংসাৰৰ মায়া-মোহ আৰু বিষয়-বাসনাত আতুৰ হৈ পৰিছে আৰু ইয়াৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পাবলৈ ভগৱান হৰিৰ চৰণত শৰণাপন্ন হৈছে। তেওঁ ভগৱানক জীৱনে-মৰণে তেওঁক ত্যাগ নকৰিবলৈ কাতৰ অনুৰোধ জনাইছে। ভগৱানৰ মহিমা অপাৰ আৰু অসীম। সনক, সনন্দ আদি মহান যোগীসকলেও যাৰ মহিমাৰ অন্ত বিচাৰি নাপায়, আনকি সহস্ৰ যাৰ অনন্তইও যাৰ গুণ বৰ্ণাই শেষ কৰিব নোৱাৰে, তেনেজন ভগৱানৰ মহিমা তেওঁৰ দৰে এজন সাধাৰণ মানুহে বুজাটো অসম্ভৱ।
ভকতৰ বাবে ভগৱানৰ চৰণেই হৈছে পৰম ধন আৰু তেৱেঁই হৈছে জীৱনৰ একমাত্ৰ আধাৰ। সেয়ে, কবিয়ে ভগৱানৰ ওচৰত কৃপা ভিক্ষা কৰিছে যাতে তেওঁক এই মায়াৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত কৰে আৰু তেওঁৰ চৰণ কমলত স্থান দিয়ে। গোটেই গীতটোত ভগৱানৰ প্ৰতি থকা গভীৰ বিশ্বাস আৰু সম্পূৰ্ণ আত্মসমৰ্পণৰ ভাৱ ফুটি উঠিছে।
Summary: The poem “Borgeet” is a devotional song composed by the great Vaishnavite saint and poet Srimanta Madhavdeva. This particular Borgeet is set to the ‘Basanta’ raga. The central theme of the poem is ‘Dasya Bhakti,’ which signifies devotion in the form of a servant towards the master, Lord Hari (an epithet for Krishna/Vishnu). The poet feels trapped and distressed by worldly attachments and material desires (“বিষয় বিকলে”). He seeks ultimate refuge and liberation at the feet of the Lord (“চৰণ কমলে”). He acknowledges the infinite and incomprehensible nature of God, stating that even great sages like Sanaka and Sananda constantly meditate upon Him, and the divine serpent Ananta with his thousand mouths cannot fully describe His glory. Feeling like a lowly being (“অধম”), the poet surrenders completely, considering the Lord’s feet his greatest treasure (“মহা ধন”) and the very essence of his life. The poem is a heartfelt plea for salvation from the cycle of life and death and the illusions of the material world (“মোহ পাশ”).
ভাব-বিষয়ক
১। চমু উত্তৰ দিয়া –
(ক) ‘…….নেৰিবা বান্ধৱ মোক জীৱনে মৰণে।’ – কবিয়ে জীৱনে-মৰণে নেৰিবৰ বাবে কাক অনুৰোধ কৰিছে?
উত্তৰঃ কবিয়ে জীৱনে-মৰণে নেৰিবৰ বাবে ভগৱানক (বান্ধৱক) অনুৰোধ কৰিছে।
(খ) ‘সনক সনন্দ যোগী যাহাকু ধিয়ায়।’ – সনক, সনন্দ আদি যোগীসকলে কাক ধ্যান কৰে বুলি কৈছে?
উত্তৰঃ সনক, সনন্দ আদি যোগীসকলে ভগৱানক ধ্যান কৰে বুলি কৈছে।
(গ) কবি কিহত আতুৰ হোৱা বুলি কৈছে?
উত্তৰঃ কবি বিষয়-বাসনাত আতুৰ হোৱা বুলি কৈছে।
(ঘ) তোমাৰ পাঠ্য বৰগীতটি কোনে ৰচনা কৰা?
উত্তৰঃ মহাপুৰুষ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱে ৰচনা কৰিছে।
(ঙ) বৰগীতটি কি ৰাগত বন্ধা আছে?
উত্তৰঃ বৰগীতটি বসন্ত ৰাগত বন্ধা আছে।
(চ) কবিয়ে ‘বান্ধৱ’ বুলি কাক সম্বোধন কৰিছে?
উত্তৰঃ কবিয়ে ‘বান্ধৱ’ বুলি ভগৱান নাৰায়ণক সম্বোধন কৰিছে।
(ছ) ‘মোহ-পাশ’ মানে কি?
উত্তৰঃ ‘মোহ-পাশ’ মানে হ’ল মায়া বা আসক্তিৰ বান্ধোন।
২। বৰগীতটিৰ মূলভাৱ লিখা।
উত্তৰঃ মহাপুৰুষ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱ বিৰচিত এই বৰগীতটি দাস্য ভক্তিৰ এক উৎকৃষ্ট নিদৰ্শন। ইয়াত কবিয়ে সংসাৰৰ মায়া-মোহত আৱদ্ধ হৈ তাৰ পৰা পৰিত্ৰাণ বিচাৰি ভগৱানৰ চৰণত নিজকে সম্পূৰ্ণৰূপে অৰ্পণ কৰিছে।
ভগৱানৰ মহিমা অপাৰ। সনক, সনন্দ আদি মহান যোগীসকলে যাৰ মহিমাৰ অন্ত বিচাৰি নাপায়, যাৰ গুণ অনন্তইও বৰ্ণাই শেষ কৰিব নোৱাৰে, তেনেজন ভগৱানৰ মহিমা এজন সাধাৰণ মানুহে বুজাটো অসম্ভৱ। কবিয়ে এই সংসাৰৰ দুখ-যন্ত্ৰণাত আতুৰ হৈ ভগৱানৰ চৰণ কমলত আশ্ৰয় লৈছে। কাৰণ ভকতৰ বাবে ভগৱানৰ চৰণেই হৈছে একমাত্ৰ পৰম ধন আৰু তেৱেঁই জীৱনৰ আধাৰ। সেয়ে, কবিয়ে ভগৱানৰ ওচৰত কাতৰভাৱে প্ৰাৰ্থনা জনাইছে যাতে তেওঁক এই মায়াৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত কৰে। গোটেই গীতটোৰ মাজেৰে ভগৱানৰ প্ৰতি থকা গভীৰ দাস্য ভক্তি আৰু সম্পূৰ্ণ আত্মসমৰ্পণৰ ভাৱ ফুটি উঠিছে।
৩। বৰগীতটিৰ ৰচকৰ চমু পৰিচয় দিয়া।
উত্তৰঃ বৰগীতটিৰ ৰচক হ’ল মহাপুৰুষ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱ। তেওঁৰ ১৪৮৯ চনত লখিমপুৰ জিলাৰ নাৰায়ণপুৰৰ লেটেকুপুখুৰীত জন্ম হয়। তেওঁৰ পিতৃৰ নাম গোবিন্দগিৰি ভূঞা আৰু মাতৃৰ নাম মনোৰমা।
শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱৰ প্ৰিয় শিষ্য হিচাপে মাধৱদেৱে গুৰুজনাৰ পদাংক অনুসৰণ কৰি বাৰাদি, গণককুছি, সুন্দৰীদিয়া, ভেলাডাংগা আদি ঠাইত ধৰ্ম প্ৰচাৰ কৰিছিল। ধৰ্ম প্ৰচাৰৰ লগতে তেওঁ এক বিৰাট সাহিত্য সম্ভাৰো ৰচনা কৰি থৈ গৈছে। তেওঁৰ সাহিত্যিক জীৱনৰ কীৰ্তিস্তম্ভ হ’ল ‘নামঘোষা’, যাক ‘হেজাৰী ঘোষা’ বুলিও জনা যায়।
তেওঁৰ অন্যান্য ৰচনাসমূহ হ’ল:
- আখ্যানমূলক ৰচনা: ৰাজসূয় কাব্য, আদিকাণ্ড ৰামায়ণ।
- তত্ত্বমূলক ৰচনা: জন্মৰহস্য, ভক্তি-ৰত্নাৱলী, নামমালিকা।
- নাট: অৰ্জুন-ভঞ্জন বা দধিমথন।
- ঝুমুৰা: চোৰধৰা, পিম্পৰা-গুচোৱা, ভূমি-লেটোৱা, ভোজনবিহাৰ।
মহাপুৰুষ মাধৱদেৱে ৰচনা কৰা বৰগীতৰ সংখ্যা ১৯১ টা বুলি পণ্ডিতসকলে ঠাৱৰ কৰিছে। তেওঁৰ গীতত দাস্য ভক্তিৰ উৎকৃষ্ট নিদৰ্শন পোৱা যায়।
৪। ব্যাখ্যা কৰা –
(ক) সহস্ৰ বদনে যাৰ নপাৱন্ত সীমা।
অধমে জানিবো কেনে তোমাৰ মহিমা॥
উত্তৰঃ উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা’ৰ অন্তৰ্গত মহাপুৰুষ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘বৰগীত’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে। ভগৱানৰ মহিমা যে অসীম আৰু সাধাৰণ মানুহৰ বাবে সেয়া উপলব্ধি কৰা অসম্ভৱ, সেই প্ৰসংগত কবিয়ে এই কথাখিনি উল্লেখ কৰিছে। ভগৱানৰ মহিমা অপাৰ। যাৰ মহিমাৰ অন্ত সহস্ৰ মুখ থকা অনন্ত নাগেও বৰ্ণনা কৰি শেষ কৰিব নোৱাৰে, তেনেজন ভগৱানৰ মহিমা এজন অধম বা সাধাৰণ মানুহে কেনেকৈ জানিব পাৰিব? অৰ্থাৎ, ভগৱানৰ মহিমা মানুহৰ জ্ঞান আৰু কল্পনাৰো উৰ্ধত। সেয়ে কবিয়ে নিজকে ‘অধম’ বুলি কৈ ভগৱানৰ ওচৰত নিজৰ তুচ্ছতা প্ৰকাশ কৰিছে আৰু তেওঁৰ মহিমা যে বৰ্ণনাতীত তাকেই প্ৰকাশ কৰিছে।
(খ) আতুৰ ভৈলোঁহো হৰি বিষয় বিকলে।
কৰিয়ো উদ্ধাৰ মোক চৰণ কমলে॥
উত্তৰঃ উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা’ৰ অন্তৰ্গত মহাপুৰুষ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘বৰগীত’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে। সংসাৰৰ মায়া-মোহত আৱদ্ধ হৈ কবিয়ে তাৰ পৰা পৰিত্ৰাণ বিচাৰি ভগৱানৰ ওচৰত কৰা মিনতিৰ প্ৰসংগত এই কথাখিনি উল্লেখ কৰিছে। কবিয়ে সংসাৰৰ মায়া-মোহ আৰু বিষয়-বাসনাত লিপ্ত হৈ আতুৰ হৈ পৰিছে। এই দুখ-কষ্টৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পাবলৈ তেওঁ ভগৱান হৰিৰ চৰণত শৰণাপন্ন হৈছে। তেওঁ বিশ্বাস কৰে যে একমাত্ৰ ভগৱানৰ চৰণ কমলত স্থান পালেহে তেওঁ এই সংসাৰৰ মায়া-মোহৰ পৰা উদ্ধাৰ পাব। সেয়েহে তেওঁ ভগৱানক তেওঁৰ চৰণত স্থান দি উদ্ধাৰ কৰিবলৈ অনুৰোধ জনাইছে।
(গ) তোমাৰ চৰণ দুই মোৰ মহা ধন।
ভকত জনৰ নিজ তুমিসে জীৱন॥
উত্তৰঃ উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য চয়নিকা’ৰ অন্তৰ্গত মহাপুৰুষ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘বৰগীত’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে। ভকতৰ বাবে যে ভগৱানৰ চৰণেই সৰ্বস্ব, সেই কথা প্ৰকাশ কৰিবলৈ গৈ কবিয়ে এইদৰে কৈছে। ভকতৰ বাবে ভগৱানৰ চৰণযুগলেই হৈছে পৰম ধন। তেওঁলোকৰ বাবে ধন-সম্পত্তি, ঐশ্বৰ্য-বিভূতি সকলো তুচ্ছ। তেওঁলোকৰ একমাত্ৰ কাম্য হৈছে ভগৱানৰ চৰণ সেৱা। ভগৱানেই ভকতৰ জীৱনস্বৰূপ। ভগৱানক বাদ দি ভকতৰ কোনো অস্তিত্ব নাই। ভকতৰ জীৱনৰ প্ৰতিটো খোজতে কেৱল ভগৱানৰ নাম বিৰাজ কৰে। সেয়ে, কবিয়ে কৈছে যে ভকতৰ বাবে ভগৱানৰ চৰণেই মহা ধন আৰু তেৱেঁই তেওঁলোকৰ জীৱন।
৫। ‘সনক সনন্দ যোগী যাহাকু ধিয়ায়
সকল নিগমে যাক বিচাৰি নাপায়।’
– তাৎপৰ্য বিচাৰ কৰা।
উত্তৰঃ উক্ত কবিতাফাঁকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে ভগৱানৰ মহিমাৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰিছে। ভগৱানৰ মহিমা অপাৰ আৰু সাধাৰণ মানুহৰ বাবে সেয়া উপলব্ধি কৰা অসম্ভৱ। সনক, সনন্দ আদিৰ দৰে মহান যোগীসকলেও যাৰ মহিমাৰ অন্ত বিচাৰি নাপায়, আনকি সকলো বেদ-শাস্ত্ৰতো যাক বিচাৰি পোৱা নাযায়, তেনেজন ভগৱানৰ মহিমা অসীম। তেওঁৰ মহিমাৰ বিষয়ে জানি উঠাটো সাধাৰণ মানুহৰ বাবে অসম্ভৱ। সেয়েহে, কবিয়ে নিজকে ‘অধম’ বুলি কৈ ভগৱানৰ ওচৰত নিজৰ তুচ্ছতা প্ৰকাশ কৰিছে আৰু তেওঁৰ মহিমা যে বৰ্ণনাতীত তাকেই প্ৰকাশ কৰিছে।
৬। বৰগীতৰ চাৰিটা লক্ষণৰ বিষয়ে লিখা।
উত্তৰঃ বৰগীতৰ চাৰিটা প্ৰধান লক্ষণ হ’ল –
(ক) শাস্ত্ৰীয় ৰাগ-তাল: বৰগীতসমূহ শাস্ত্ৰীয় ৰাগ-তালযুক্ত গীত। প্ৰতিটো বৰগীতৰে একোটা নিৰ্দিষ্ট ৰাগ আৰু তাল আছে, যেনে— বসন্ত, আশোৱাৰী, কল্যাণ আদি।
(খ) ভাষা: বৰগীতৰ ভাষা ব্ৰজাৱলী। এই ভাষাটো মৈথিলী ভাষাৰ ভেটিত সৃষ্টি হোৱা এক কৃত্ৰিম সাহিত্যিক ভাষা, য’ত অসমীয়া, হিন্দী আদি ভাষাৰ শব্দও মিহলি হৈ আছে।
(গ) বিষয়বস্তু: বৰগীতসমূহ ভক্তিমূলক আৰু ঈশ্বৰৰ মাহাত্ম্য প্ৰকাশক। ইয়াত মূলতঃ দাস্য, বাৎসল্য, শান্ত আদি ভক্তিৰসৰ প্ৰকাশ ঘটিছে।
(ঘ) ৰচক: কেৱল মহাপুৰুষ শংকৰদেৱ আৰু মাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত গীতসমূহকহে ‘বৰগীত’ বুলি কোৱা হয়।
ভাষা-বিষয়ক
১। তলত দিয়া শব্দকেইটাৰ আধুনিক ৰূপ লিখা –
নপাৱন্ত, কেনে, ভৈলোঁহো, তুমিসে, জনৰ, কহয়।
উত্তৰঃ
| শব্দ | আধুনিক ৰূপ |
|---|---|
| নপাৱন্ত | নাপায় |
| কেনে | কেনেকৈ |
| ভৈলোঁহো | হ’লোঁ |
| তুমিসে | তুমিয়েই |
| জনৰ | মানুহৰ |
| কহয় | কয় |
২। ব্ৰজাৱলী ভাষাৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ ব্ৰজাৱলী ভাষাৰ মূল বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল –
(ক) ব্ৰজাৱলী এটা কৃত্ৰিম সাহিত্যিক ভাষা, কোনো অঞ্চলৰ কথিত ভাষা নহয়।
(খ) এই ভাষাৰ মূল ভেটি হ’ল মৈথিলী ভাষা, কিন্তু ইয়াত অসমীয়া, হিন্দী আদি বিভিন্ন ভাষাৰ শব্দৰ সংমিশ্ৰণ ঘটিছে।
(গ) ই শ্ৰুতিমধুৰ আৰু গীতৰ বাবে বিশেষভাৱে উপযোগী। ইয়াত স্বৰধ্বনিৰ প্ৰাচুৰ্য দেখা যায়।
(ঘ) ইয়াত ‘ও’ কাৰান্ত শব্দৰ বহুল প্ৰয়োগ দেখা যায়, যেনে – ‘ভৈলোঁহো’, ‘কৰিয়ো’ আদি।